Yapay Zeka Nedir? Nasıl Çalışır?
Günümüzde kendinden sık söz ettiren yapay zeka bugünü ve geleceği şekillendiriyor. İngiliz bilgisayar bilimci, matematikçi ve kriptolog olan Alan Mathison Turing’in II. Dünya Savaşı döneminde gerçekleştirdiği çalışmalar yapay zekanın ilk örnekleri olarak görülür. Turing 1950 yılında yayınladığı "Bilgisayar Mekanizması ve Zeka" başlıklı makalesinde ilk defa yapay zeka terimini kullanmıştır.
Turing’in makalesinin üzerinden henüz bir asır bile geçmemişken yapay zeka teknolojisinin geldiği nokta gerçekten hayranlık uyandırıcıdır. Cep telefonları aracılığıyla bile kullanılabilen yapay zeka uygulamaları günümüzde her an başvurabileceğimiz bilgi kaynakları, farklı formatlarda içerik üretebilen yaratıcı yetenekler veya birçok işimizi kolaylaştıran sanal yardımcılarımız olarak hayatımızda yer alıyor. Peki ama yapay zeka tam olarak nedir, hangi teknolojileri kullanıyor, bizler için önemi nedir ve en önemlisi günlük hayatımızı nasıl yeniden şekillendiriyor? Gelin, beraber tüm bu sorulara birer yanıt arayalım.
Yapay Zeka Nedir?
Yapay zeka en basit tabirle insan zekasını taklit eden bilgisayar sistemleridir. İnsanların analiz edebileceğinden çok daha büyük ve karmaşık veriyi işleyebilen, muhakeme yapabilen, öğrenebilen ve çeşitli çıktılar üretebilen uygulamalardır. Yapay zeka aynı zamanda yapay zeka uygulamaları geliştirilen bilim dalının da adıdır. Bu bilim dalı çeşitli alt alanlardan faydalanarak yapay zeka teknolojisi geliştirmeyi amaçlar.
Günümüzde aktif olarak kullanılan ve yapay zeka teknolojisinin geldiği en son noktada, yapay zeka ile sözlü ve yazılı olarak etkileşime geçilebilir. Konuşma dilini anlayabilen yapay zekalar, milyonlarca veri içerisinde taleplerinizi yerine getirerek görsel ve ses üretimi gerçekleştirebilir.
Zayıf Yapay Zeka ve Güçlü Yapay Zeka
Yapay zekaları, yetenekleri ve gelişmişlik seviyelerine göre zayıf ve güçlü yapay zekalar olmak üzere iki farklı sınıfta inceleyebiliriz.
Zayıf yapay zekalar aynı zamanda dar yapay zeka (Dar AI) olarak da bilinirler. Şu anda kullanılan en gelişmiş yapay zeka uygulamaları dahi bu grup içerisinde yer alır. Reaktif makineler ve sınırlı hafızaya sahip makineler bu gruptadır.
Güçlü yapay zekaların ise bir diğeri genel yapay zekalardır. Henüz teorik olarak var olan bu sınıfa dahil olacak yapay zekaların insanların sahip olduğu zeka ve yeteneklere veya çok daha fazlasına sahip olması bekleniyor. Zihin teorisi olarak sınıflandırılan yapay zekalar bu başlık altında yer alır.
Çoğu zaman güçlü yapay zeka sınıfına dahil edilen ancak ayrı olarak da değerlendirilebilen bir başka yapay zeka sınıfı da süper zeki yapay zekalardır. Bu grup da güçlü yapay zekalar gibi teoriktir. Yapay zekanın kendi farkındalığına varabilecek kadar gelişmiş olması bu sınıfa dahil olacağı anlamına gelir.
Yapay Zeka Türleri
Yapay zekalar farklı özelliklerine göre çeşitli biçimlerde sınıflandırılabilir. En yaygın sınıflandırma biçimlerden biri ise işlevselliklerine göre gruplandırmadır. Aynı zamanda bu sınıflandırma yapay zeka gelişiminin aşamaları olarak da ele alınır. İşlevselliklerine göre yapay zeka türleri şu şekildedir:
● Reaktif makineler: Bu türden yapay zekalar için ilkel yapay zekalar demek yanlış olmaz. Belirli bir hafızası olmayan bu yapay zekalar, önceden belirlenmiş kurallara göre hareket ederek belirli bir işlevi yerine getirmek için tasarlanmıştır. Web sitelerinde sıklıkla karşılaşılan ve benzer içerikleri öneren yazılımlar bu türe örnek olarak verilebilir.
● Sınırlı hafızaya sahip makineler: Belirli bir hafızaya sahip olan yapay zekalardır. Gerçekleştirdiği geçmiş işlemleri hatırlayabilir ve sonraki kararlarını bu doğrultuda yeniden şekillendirebilir. Günümüzde kullanılan ve yapay zeka denildiğinde ilk akla gelen ChatGPT, Galaxy AI, Gemini gibi yapay zekalar örnek olarak verilebilir.
● Zihin teorisi: Öncelikli olarak zihin teorisine dahil olan herhangi bir yapay zekanın henüz geliştirilmediğini belirtmekte fayda var. Günümüz üretken yapay zekalarından çok daha üst seviyede becerilere sahip olacağı varsayılan bu yapay zekalar adeta insan zihninin birer kopyası olacaktır.
● Kişisel farkındalığı olan yapay zeka: Kişisel farkındalığa sahip yapay zekalar da teorik yapay zeka türlerinden bir diğeridir. Adından da anlaşılabileceği gibi yapay zekanın kendi varlığının farkında olmasıdır. Kendisine ait duygu durumları, inançları ve gelişmiş sosyal becerilere sahip olması beklenen bu türden yapay zekaları insanlardan ayırmak neredeyse imkansız hale geliyor.
Yapay Zeka Nasıl Çalışır?
Oldukça yaygın ve ulaşılabilir olduğundan hayatınızda mutlaka en az bir kez yapay zeka uygulaması kullanmışsınızdır. Yapay zeka ile etkileşime geçmenin farklı yöntemleri bulunur. Yazarak veya sesle etkileşim en çok tercih edilen yöntemdir. Kullanıcılar için yapay zeka ile etkileşime girmek normal bir sohbet kadar kolaydır. Talebinizi yapay zekaya bildirmeniz ve çıktı olarak bir yanıt beklemeniz yeterlidir. Ancak tüm bu kolay kullanıma sahip yapay zeka teknolojilerinin arkasında çeşitli teknolojiler ve çalışma adımları yer alır.
Yapay Zekanın Bileşenleri
Yapay zekanın nasıl çalıştığını anlamanın en iyi yolu hangi görevleri yerine getirebildiğine göz atmaktır. Bir yapay zeka öğrenme, karar verme, çözüm oluşturma, algılama ve dil işleme gibi farklı işlevleri yerine getirebilen karmaşık bir sistemdir.
● Öğrenme
Yapay zekanın önemli özelliklerinden biri öğrenebilmesidir. Tıpkı bir insan gibi veri ile öğrenme sürecini gerçekleştirir. Ancak yapay zekanın öğrenme sürecini gerçekleştirdiği veri oldukça büyük ve karmaşıktır. Çalışma sırasında da yapay zeka elde ettiği verileri öğrenme amacıyla kullanarak sahip olduğu bilgi birikimini genişletir.
● Muhakeme ve Karar Verme
Makine öğrenmesi, derin öğrenme ve yapay sinir ağları gibi teknolojiler sayesinde yapay zeka muhakeme yeteneğine sahiptir. Çeşitli yollarla elde ettiği verileri analiz eden yapay zeka, çeşitli senaryoları deneyerek en doğru kararı vermesi için geliştirilir.
● Problem Çözüm
Problem çözme yeteneği sayesinde yapay zeka ulaşılması gereken sonuç ile mevcut durumu ele alır. Sonuca nasıl ulaşılacağı yapay zeka için bir problemdir ve problemi çözmek için çeşitli çıkarımlarda bulunur.
● Algılama
Yapay zeka çevresini oldukça detaylı bir şekilde algılayabilir. Bilgisayarlı görü, konuşma tanıma ve doğal dil işleme gibi yöntemleri kullanarak çevre hakkında veri toplayarak bilgi sahibi olur. Yapay zeka, algılama için kameralar, mikrofonlar ve çeşitli radarlar kullanır.
● Dil İşleme
Dil işleme becerisi sayesinde yapay zeka ve insan arasında sağlıklı iletişim kurulabilir; yapay zeka insanlar tarafından sözlü ve yazılı olarak verilen komutları anlayabilir. Aynı şekilde yine insanların anlayabileceği şekilde yanıt verebilir.
Yapay Zekayı Meydana Getiren Alt Alanlar
Yapay zekayı meydana getiren her biri tek başına birer bilim dalı olan çeşitli alt alanlar bulunur. Makine öğrenmesi, derin öğrenme, doğal dil işleme, yapay sinir ağları ve bilgisayarlı görme bu alanlardandır.
● Makine Öğrenmesi (Machine Learning, ML)
Makine öğrenmesi, yapay zekaların öğrenebilmesini sağlayan temel teknolojilerden biridir. Makine öğrenmesi ile yapay zeka adeta veriyle beslenir. Yapay zeka sahip olduğu veriyi makine öğrenmesi algoritmaları ile işleyerek gerektiğinde kullanabileceği şekle getirir. Yapay zekalar etiketlenmiş ve sınıflandırılmış verilerle gözetimli olarak eğitilebileceği gibi hiçbir müdahalede bulunulmadan gözetimsiz olarak da öğrenmesi sağlanabilir.
● Derin Öğrenme (Deep Learning, DL)
Derin öğrenme, makine öğrenmesinin bir alt alanıdır. Yapay sinir ağlarını kullanarak karmaşık verilerden anlamlı çıkarımlar yapılmasını sağlar. Böylelikle yapay zekalar minimum insan müdahalesi ile en iyi şekilde eğitilebilir.
● Doğal Dil İşleme (Natural Language Processing, NLP)
Doğal dil işleme, yapay zeka ile iletişime geçebilmemizi sağlar. İnsan ve makine arasındaki iletişimin kurulabilmesi için doğal dil işleminin geliştirdiği tekniklere ihtiyaç duyulur. Yapay zeka NLP ile verilen komutları algılar ve yine NLP ile insanların anlayabileceği sözlü veya yazılı bir çıktı verir.
● Sinir Ağları (Neural Networks)
Sinir ağları veya yapay sinir ağları, insan beyninde yer alan nöronların oluşturduğu biyolojik sinir ağını taklit ederek yapay zekanın en iyi kararları vermesini sağlama üzerine çalışan bir makine öğrenimi modelidir.
● Bilgisayarlı Görme (Computer Vision)
Bilgisayarlı görme veya bilgisayarlı görü herhangi bir dijital görüntüyü bilgisayar ile analiz etme ve anlama üzerine çalışan bir alandır. Söz konusu dijital görüntü, taranmış bir fotoğraf, tıbbi görüntüleme çıktısı veya bir video olabilir.
Yapay Zekanın Önemi Nedir?
Yapay zekanın ne olduğu ve nasıl çalıştığı hakkında fikir sahibi oldunuz. Üstelik günümüzde yaşanan yapay zeka alanında gelişmeler de ortada. Peki ama yapay zekanın bizler için önem nedir?
Yapay zekanın geleceğimizin temel teknolojilerinden biri haline geleceği şüphe götürmez. İnsan beynin belirli bir kapasitesinin olduğu ve günümüzde dahi bilgisayar sistemlerinin bizden çok daha hızlı ve yetenekli olduğu da başka bir gerçektir. Durum böyle olunca yapay zekanın, insanlık için faydaları da yadsınamayacak kadar çoktur.
Yaşam tarzımızı, eğlence biçimimizi, çalışma sistemimizi kısacası tüm hayatımızı yeniden şekillendirme potansiyeli taşıyan yapay zeka ile çok daha gelişmiş bir geleceği meydana getirmek mümkündür. Çalışma hayatında tekrar eden, rutinleşmiş görevler iş gücü harcamaya gerek olmadan yapay zekaya devredilebilir. Eğlence anlayışını yeniden şekillendirerek kullanıcıların kendi zevklerine göre izlemek istediği film veya diziyi yapay zekanın birkaç dakikada oluşturması sağlanabilir ya da sizin konfor anlayışını anlayan yapay zekalar evinizdeki temizlik, alışveriş ve diğer görevleri kendi kararları doğrultusunda gerçekleştirebilir. Üstelik tüm bunların birkaç yıl içerisinde gerçekleşmesi son derece mümkündür.
Yapay zeka teknolojisi bu gelişmişlik seviyesiyle dahi birçok alanda köklü değişiklikler gerçekleşmesinde rol oynuyor. Üretken yapay zekalar hem iş hayatında hem de gündelik yaşamda bizler için pek çok görevi hızlı ve hatasız bir şekilde gerçekleştirebiliyor. Yapay zekanın entegre edildiği her alanda kayda değer verimlilik artışının yaşanması, söz konusu bu teknolojinin daha da yaygın bir biçimde kullanılmasına da neden oluyor.
Yapay zekanın dahil edildiği bir alanda en ince ayrıntıların dahi büyük bir titizlikle yürütülmesi sağlanır. Böylelikle verilen görevin eksiksiz bir mükemmellik ile yerine getirilmesi mümkündür. Bu durum finanstan sağlığa kadar birçok alanda iyileştirmeleri beraberinde getiriyor. İnsan gözünden kaçabilecek hastalıkların tespiti veya dolandırıcılık faaliyetlerinin önlenmesi yapay zeka için oldukça sıradan görevlerdir.
Yapay zekanın kesintisiz olarak çalışabilmesi, ihtiyaç halinde özelleştirilebilmesi ve ölçeklenebilmesi bu teknoloji ile hayata geçirilebileceklerin sadece insanın hayal gücü ile sınırlı olmasını sağlıyor. Şimdiye kadar hayal dahi edilmemiş uygulamaların yapay zeka ile hayata geçirilmesi mümkün hale geliyor.
Özetlemek gerekirse yapay zeka hayatın her alanına entegre edilebilecek geleceğin teknolojisidir. Bu sebeple yapay zeka teknolojilerine erken dönemde, hızla adapte olmak son derece önemlidir. Yapay zeka, insanlar için verimlilik artışı, zaman tasarrufu, daha kaliteli üretim, tutarlılık, refah artışı gibi birçok gelişmenin anahtarı konumu olduğu için de önemli bir yere sahiptir.
Yapay Zeka Günlük Yaşantımızı Nasıl Kolaylaştırır?
Yapay zeka bugün dahi birçok alana başarıyla entegre olarak yaşantımızı kolaylaştırıyor. Sağlık, eğitim, eğlence, finans ve daha birçok alanda yapay zeka ile gerçekleştirilen gelecekteki değişimin temeli olarak görülebilir. Gelin yapay zekanın günlük hayatı nasıl kolaylaştırdığına yakından göz atalım.
Çok Daha Akıllı Cihazlar
Hayatın ayrılmaz parçası haline gelen elektronik cihazlar, yapay zeka desteği ile çok daha işlevsel hale geliyor. Birçok görev başarıyla yerine getiren bilgisayarlar, tabletler ve cep telefonları, çeşitli yapay zeka uygulamaları ile daha da güçleniyor. Örneğin, Samsung tarafından geliştirilen Galaxy AI, Samsung cihazlara yapay zeka ile birçok yeni işlev kazandırıyor. Kişisel asistan ve çevirmen görevlerinin yanı sıra Galaxy AI, fotoğraf kalitesini artırma gibi çeşitli özellikler de sunuyor. Galaxy Z Flip 6, Galaxy Z Fold 6 ve diğer Galaxy Z serisi cihazların yanı sıra Galaxy S24 Ultra, Galaxy S23 gibi farklı nesilden cep telefonlarında Galaxy AI desteği bulunuyor. Samsung’un Galaxy AI desteği cep telefonu modelleriyle kısıtlı değil. Tabletlerinde, akıllı saatlerinde ve kablosuz kulaklıklarında dahi Galaxy AI desteği var. Bu durum yapay zekanın kullandığımız farklı cihazlara entegrasyonuna örnek olarak gösterilebilir.
Yapay Zeka Asistanlar
Yapay zeka uygulamalarının çıkış noktası olan yapay zeka asistanlar günümüzde son derece yetenekli duruma geldi. Sizinle konuşma dilinde sesli olarak iletişim kurabilen yapay zeka asistanlar ile birçok görevi saniyeler içerisinde yapay zekaya yaptırabilirsiniz. Toplantılarınızı ve günlük işlerinizi planlama gibi özelliklerin yanı sıra yeni nesil yapay zeka asistanlar birçok sorunuza ve talebinize yanıt verebilecek kapasitededir.
Yapay Zeka Destekli Eğitim Teknolojileri
Eğitim teknolojileri de yapay zeka ile daha verimli hale gelen bir başka alandır. Yapay zeka ile kişiselleştirilmiş öğrenme süreçleri tasarlamak mümkün. Öğrenmek istediğiniz konu hakkında yapay zekanın size dilediğiniz biçimde anlatımda bulunmasını sağlayabilirsiniz. Anlamadığınız noktaları farklı açıdan yeniden anlatabilen yapay zeka, farklı seviyelerdeki öğrencilerin en iyi şekilde eğitim almasını sağlar. Ek olarak dil öğretimi için de yapay zekalar oldukça faydalıdır.
Sağlık Alanında Yapay Zeka Uygulamaları
Yapay zeka çok fazla veriyi hızlı bir biçimde işleyebilir ve bu işlemi hatasız bir şekilde gerçekleştirebilir. Sağlık alanında kullanılan yapay zekalar, tıp konusunda bir doktordan çok daha fazla veriyi işleyebilir. Karşılaştığı durumlar karşısında bu verileri hızla tarayarak sonuç üretebilir. Aynı zamanda yapay zeka insan gözünden kaçabilecek durumlara karşı da oldukça verimlidir. Örneğin bir MR görüntüsünde dikkatten kaçabilecek bir durum yapay zeka ile kısa sürede tespit edilebilir. Yapay zeka karşılaştığı sorunlar ve çözümleri hakkında doktorlara detaylı tavsiyeler sunarak yardımcı olabilir.
Otonom Cihazlar
Başta otonom arabalar olmak üzere diğer tüm otonom araçların meydana gelmesindeki en önemli rol yapay zeka teknolojisine ait. Bir aracın kendi kendine akan trafikte hareket etmesi veya bir depoda forkliftin herhangi bir yere çarpmadan hedefine varmasında yapay zeka teknolojisinin imzası bulunur. Otonom araçlar üzerinden örnek verirsek, yapay zeka oldukça fazla trafik verisini analiz eder. Buradan sürüş konusunda belirli bir bilgi sahibi olur. Aynı zamanda trafiği anlık olarak analiz ederek diğer sürücülerin davranışları hakkında tahminlerde bulunur. Yapay zekanın hızlı düşünme ve karar verme yeteneği sayesinde birçok trafik kazasının önüne geçilebilir.
Akıllı Ev Teknolojileri
Akıllı ev teknolojileri giderek daha da yaygınlaşmaya başladı. Satın alacağınız çeşitli cihazlar ile evinizi veya ofisinizi akıllı hale getirebilirsiniz. Üstelik bu cihazlar yapay zeka ile birleştiğinde evinizin konforunu en üst seviyeye çıkarabilirsiniz. Örneğin, yapay zeka sizin alışkanlıklarınızı takip ederek eve ne zaman geleceğinizi ve tercih ettiğiniz oda sıcaklığını öğrenir. Böylelikle siz evinize yaklaşırken yapay zeka da ısıtma veya soğutma işlemi gerçekleştirerek sizin için ideal ortamı hazırlar. Verilen bu örneği sayısız kombinasyon ile çeşitlendirmek de mümkündür.
Finans Alanında Yapay Zeka
Yapay zeka teknolojisinin günümüzde finans alanındaki en yaygın kullanımı dolandırıcılık faaliyetlerinin tespit edilerek engellenmesidir. Her dakika gerçekleşen milyonlarca bankacılık işlemi arasında dolandırıcılık ve kara para aklama amacıyla gerçekleşen işlemleri tespit etmek oldukça güçtür. Yapay zeka ise büyük veri işleme konusunda oldukça yeteneklidir. Gerçekleştirilen finansal işlemleri yakından takip ederek şüpheli durumlar hakkında bilgilendirme yapabilir. Böylelikle finans sektöründe gerçekleşen dolandırıcılık ve para aklama gibi yasadışı eylemlerin önüne geçilebilir.
Bu hikayeleri de kaçırmayın
