-
Lentetuin, de pastorietuin te Nuenen in het voorjaar (1884)
Vincent van Gogh, Nederland
Voor het laatst gezien: Nederland
In maart 1884 woonde Van Gogh bij zijn ouders. Toen schilderde hij dit uitzicht op de achtertuin van de pastorie van zijn vader. De stijl en kleuren laten vermoeden dat dit een van zijn vroegste werken is. Met de oude kerk op de achtergrond draait een weglopende vrouw in het zwart zich om en kijkt naar het huis. De pastorie en tuin bestaan nog steeds in Nuenen, Nederland, maar het schilderij is verdwenen. Het werd op 30 maart 2020 op de 167ste verjaardag van Van Gogh gestolen tijdens een snelle overval. Het werd nog niet teruggevonden, maar met wat geluk komt het ooit weer boven water.
-
Portret van Dr. Gachet (1890)
Vincent van Gogh, Nederland
Voor het laatst gezien: Verenigde Staten
Het Portret van Dr. Gachet is een van Van Goghs meest gevierde werken. Na een inzinking en het afsnijden van een deel van zijn oor, liet Van Gogh zichzelf opnemen in het sanatorium waar Dr. Gachet werkte. Aanvankelijk had hij geen goede band met Gachet, maar dat veranderde later: "Ik heb een echte vriend gevonden in Dr. Gachet ... we lijken zoveel op elkaar, fysiek en ook mentaal." Dit laat zich zien in het portret dat een zekere gelijkenis vertoont met de kunstenaar.
Op 15 mei 1990 kocht de Japanse zakenman Ryoei Saito het voor 82,5 miljoen dollar. Ooit sprak hij de wens uit om ermee gecremeerd te worden na zijn dood. Men vermoedt dat het werk zich nu in een Zwitserse privécollectie bevindt, maar is sinds 1990 niet meer gezien.
-
De kunstschilder op weg naar zijn werk (1888)
Vincent van Gogh, Nederland
Voor het laatst gezien: Duitsland
Dit olieverfschilderij uit 1888 van Vincent van Gogh is mogelijk een zelfportret uit zijn tijd in Arles en toont de techniek waarvoor hij het meest bekend is: veelvuldig gebruik van impasto, dikke klodders verf die bijna sculpturaal zijn. Het wordt verondersteld per ongeluk te zijn verwoest door een verdwaalde geallieerde bom tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het werd toen gehuisvest in het Kaiser-Friedrich Museum in Magdeburg, Duitsland.
Werken van Van Gogh zijn vaak een doelwit geweest. In 1991 werden 20 werken gestolen uit het Van Gogh Museum in Amsterdam. Goed voor een gezamenlijke geschatte waarde van ongeveer 500 miljoen dollar. In 2002 werden enkele Van Gogh-schilderijen uit hetzelfde museum gestolen en vervolgens in 2016 teruggevonden in het huis van een maffiabaas in de buurt van Napels.
-
Le canard blanc (De witte eend - 1753)
Jean Baptiste Oudry, Frankrijk
Voor het laatst gezien: Verenigd Koninkrijk
Oudry stond bekend als hofschilder van Lodewijk XV. Hij maakte voornamelijk portretten, maar hield zelf vooral van het maken van stillevens met fruit en dieren. Dit 19e-eeuwse stilleven, geschat op 8 miljoen dollar, werd in 1992 gestolen uit de collectie van de markies van Cholmondeley in Houghton Hall in Norfolk, Engeland.
Sommige onderzoekers denken dat het in handen is gekomen van een zigeunerbende in de regio. Dieven stelen soms in de veronderstelling dat ze een criminele kunstverzamelaar zullen vinden. Precies zoals in films. Maar in plaats van in een woonkamer van een crimineel aan de muur te hangen, zei een voormalige politie-informant dat het schilderij verborgen werd op de zolder van een afgelegen, vervallen huis in het heidegebied buiten Newcastle. Het werd tot op heden niet teruggevonden.
-
Paysage d’Auvers-sur-Oise
Paul Cézanne, Frankrijk
Voor het laatst gezien: Verenigd Koninkrijk
Cézanne, een revolutionair in de kunstgeschiedenis, lanceerde een geestverruimende stijl die afweek van vroegere stijlen en komende generaties inspireerde. Hij was vooral bedreven in het buigen van perspectief voor een dramatisch effect, zoals duidelijk zichtbaar in deze landschapsstudie van een cluster van landelijke huizen.
Inbrekers, misschien begeesterd door zijn meeslepende perspectieven, maakten gebruik van de festiviteiten op oudejaarsavond 1999 om het schilderij in ware Hollywood-stijl te stelen. Ze klommen op aangrenzende steigers, sloegen een dakraam in, klommen naar binnen via een touwladder en schermden zich af met een rookbom. Binnen blies een draagbare ventilator de rook voor de beveiligingscamera’s om deze te verblinden. Het alarm ging af, maar door de rook dacht het beveiligingspersoneel dat er brand was, dus belden ze de brandweer in plaats van tussenbeide te komen. Daardoor kregen de dieven voldoende tijd om te ontsnappen.
-
Last Judgement (Het laatste oordeel - 1808)
William Blake, Verenigd Koninkrijk
Voor het laatst gezien: Verenigd Koninkrijk
William Blake, een multigetalenteerd mysticus van de Britse kunst, was een briljante schilder, uitgever en meer… Zijn poëzie wordt nog steeds gelezen door schoolkinderen over de hele wereld ("Tiger, Tiger Burning Bright").
Geïnspireerd door Michelangelo's fresco van het ‘Laatste Oordeel’ in de Sixtijnse Kapel, liet Blake's enorme verloren gegane schilderij de doden zien die opstaan om voor eeuwig naar de hemel of naar de hel te worden gestuurd. Hij beweerde dat hij zijn hele leven visioenen zag en veel van zijn schilderijen en gedichten waren daar manifestaties van. In deze versie van het verdwenen Laatste Oordeel, geschilderd in 1808, staan de figuren symbool voor ideeën en waren ze waarschijnlijk levendig gekleurd. Het werk moest het orgelpunt worden van zijn grote tentoonstelling in 1810. De tentoonstelling werd echter geannuleerd en het schilderij ging verloren samen met vele andere werken die er tentoongesteld gingen worden.
-
Zomer (1644)
David Teniers de Jonge, België
Voor het laatst gezien: Portugal
Allegorie in de kunst is een personificatie van een abstract begrip. De studie van symbolen in de kunst, iconografie genaamd, behandelt afbeeldingen als visuele raadsels. De kunstenaar wil dat jij, de kijker, proactief betrokken raakt bij het kunstwerk en probeert de betekenis ervan te ontcijferen.
‘Zomer’ maakt deel uit van een serie Allegorieën van de Vier Jaargetijden: vier schilderijen van de Nederlandse kunstenaar David Teniers de Jonge. We zien arbeiders tarwe oogsten op een warme dag. Dit bekende beeld doet de kijker spontaan aan de zomer denken. Teniers schilderde verschillende versies van de serie. Een van die versies van ‘Zomer’ is echter gestolen uit het Museu Nacional de Arte Antiga in Portugal in 1974 en de jacht op dit schilderij is nog steeds actueel.
-
Charing Cross Bridge (1899-1904)
Claude Monet, Frankrijk
Voor het laatst gezien: Verenigd Koninkrijk, Roemenië, Nederland
Monet schilderde 37 versies van Charing Cross Bridge en minstens 40 versies van Waterloo Bridge. Gefascineerd door hoe licht zijn onderwerpen beïnvloedt en verandert, maakte hij vele studies. Hij kwam er regelmatig op terug en legde verschillende seizoenen vast, telkens met subtiele verschillen. We hebben het hier specifiek over twee van de schilderijen die in oktober 2012 zijn gestolen uit de Kunsthal in Rotterdam. De moeder van een van de veroordeelde dieven beweerde dat ‘Waterloo Bridge’ een van de gestolen schilderijen was die ze in haar kachel in Roemenië had verbrand. Een gruwelijke poging om bewijsmateriaal tegen haar zoon te vernietigen. De politie vond sporen van pigment in haar kachel, maar niet genoeg om haar beweringen te verifiëren.
-
Waterloo Bridge (1899-1904)
Claude Monet, Frankrijk
Voor het laatst gezien: Verenigd Koninkrijk, Roemenië, Nederland
Monet schilderde 37 versies van Charing Cross Bridge en minstens 40 versies van Waterloo Bridge. Gefascineerd door hoe licht zijn onderwerpen beïnvloedt en verandert, maakte hij vele studies. Hij kwam er regelmatig op terug en legde verschillende seizoenen vast, telkens met subtiele verschillen. We hebben het hier specifiek over twee van de schilderijen die in oktober 2012 zijn gestolen uit de Kunsthal in Rotterdam. De moeder van een van de veroordeelde dieven beweerde dat ‘Waterloo Bridge’ een van de gestolen schilderijen was die ze in haar kachel in Roemenië had verbrand. Een gruwelijke poging om bewijsmateriaal tegen haar zoon te vernietigen. De politie vond sporen van pigment in haar kachel, maar niet genoeg om haar beweringen te verifiëren.
-
Landschap (1917)
József Nemes Lampérth, Hongarije
Voor het laatst gezien: Hongarije
Dit prachtige landschapsschilderij van de Hongaarse kunstenaar József Nemes Lampérth was een van de twee werken in privébezit die verdwenen uit een opslagplaats van het MODEM, Centrum voor Moderne en Hedendaagse Kunst in Debrecen, Hongarije. Kunstdiefstal wordt vaak gezien in termen van tot de verbeelding sprekende museumovervallen. Er zijn trouwens veel voorbeelden die passen bij dit nogal romantisch beeld. Elk jaar worden tienduizenden kunstdiefstallen gemeld. Dan hebben we het nog niet over de diefstallen die niet gemeld worden. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat archieven en magazijnen populaire doelwitten zijn, want het kan maanden duren voordat iemand de diefstal opmerkt.
Het stelen van opgeslagen kunst vraagt echter gespecialiseerde kennis. De uitdaging zit hem in het lokaliseren ervan. Een diefstal zoals die van het schilderij van József Nemes Lampérth laat dus vermoeden dat de dieven zeer goed wisten wat ze zochten. Hoewel kunstdiefstal in opdracht buitengewoon zeldzaam is, moet dit hier toch wel het geval geweest zijn.
-
Mythologisch tafereel met de jonge Bacchus
Jacob Jordaens, België (Fotoarchief Muzeum Sztuki, Łódź)
Voor het laatst gezien: Polen
Dit meesterwerk van de grote Nederlandse oude meester Jacob Jordaens was een van de duizenden die tijdens de Tweede Wereldoorlog uit Polen werden geplunderd. Hij was enorm beïnvloed door Rubens. Die was een generatie ouder en ook afkomstig uit Antwerpen. Deze invloeden zijn terug te vinden in verschillende aspecten van zijn werk. Hier wordt Bacchus, de antieke god van landbouw, wijn en vruchtbaarheid, afgebeeld als een jong kind, omringd door Mainaden (vrouwelijke nimfen) en saters (half-mens, half-geit).
De ongewoon rijke culturele erfgoedcollecties van Polen werden gedecimeerd door het Russische Rode Leger en de speciale eenheid voor diefstal van kunst en archieven van de nazi's, de ERR. Hoewel veel kunst werd teruggevonden, blijft een groot deel vermist. Zoals ook deze Jordaens. Ontvreemd uit het J. K. Bartoszewicz Museum voor Geschiedenis en Kunst in Łódź blijft de huidige verblijfplaats nog steeds een mysterie.
-
Chloe & Emma
Barbora Kysilkova, Tsjechië
Voor het laatst gezien: Noorwegen
Kort nadat Barbora Kyslikova naar Oslo verhuisde, werden twee van haar belangrijkste kunstwerken gestolen. Haar stukken werden pas onlangs wereldberoemd, toen haar documentaire ‘The Painter and the Thief’ in première ging op het 2020 Sundance Film Festival. Het is het waargebeurde verhaal van hoe ze een onwaarschijnlijke vriendschap sloot met de jongeman die haar schilderijen stal.
Haar buitenmaatse, fotorealistische werken hadden een beperkt publiek buiten Noorwegen totdat deze veelgeprezen film uitkwam. Dit betekent wellicht dat de diefstal eerder een daad van passie was en niet een poging om winst te maken. De meeste dieven weten amper iets over de kunst die ze stelen. Ze zien het werk alleen als een draagbaar, waardevol goed. Dit verhaal is nog ongelooflijker, omdat de aangehouden dieven beweren zich niets te herinneren van wat ze met de schilderijen hebben gedaan, omdat ze zo 'onwetend' waren.
